Beton architektoniczny

Jeżeli wyobrażasz sobie powierzchnię Marsa to właśnie tak wyglądał plac budowy jesienią 2015r. Koleiny w błocie o rozmiarach kraterów. Po horyzont gliniasta maź.
Czesław wyszedł z kabiny busa i powoli przedziera się przez zwały śliskiej gliny. Stoję kilkanaście metrów od niego, ale podróż zajmuje mu kilka ładnych minut. Czesław, wykonawca któremu zleciłem wykonanie robót, w końcu dociera do mnie. Omawiamy ogólnie co jest do wykonania. Ściana kształtem, rozpiętością czy konstrukcja niewiele różni się od wielu podobnych na polskich budowach. Jest jeden szczegół który będzie ją odróżniał – to beton architektoniczny. Czesław słucha i na wszystko przytakuje. Nawet beton architektoniczny nie zrobił na nim wrażenia. Będzie Pan zadowolony słyszę podświadomie.
Wracam do auta. Czerwona lampka ostrzegawcza zaczyna mrugać. Czuję niepokój, pomimo że próbowałem wytłumaczyć wykonawcy co chcę osiągnąć to mam przeczucie, że on nie rozumie o co chodzi. Co gorsza przytakuje i nie zgłasza żadnych problemów.

Czy też kiedyś mieliście takie dziwne uczucie podczas rozmowy z budowlańcem? 🙁

Rozmyślam jak wykonać beton architektoniczny. Wykonawcy zapewne nigdy czegoś takiego nie robili.
Co mogę zrobić:

przekazać specyfikację robót ściągniętą z internetu, dać wykonawcy i potem go rozliczyć z efektów – nie zadziała, wykonawca nie przeczyta dokumentu bo nie ma to czasu
może opracować instrukcję wykonania betonu architektonicznego i niech podpisze że się zapoznał? – zapewne podpisze, ale nie wykona tego poprawnie
podzielić zadanie na małe kroki, pojedyncze zadania proste do zrealizowania i egzekwować każdy krok

OK, ale czy to nie jest zbyt „ręczne sterowanie”? – jest ale trudno, jedziemy na ręcznym sterowaniu, wyłączmy autopilota, zespół ds. betonu architektonicznego tworzymy ja … i ja. 🙂

Przyszedł mi do głowy taki schemat:

Beton architektoniczny (inaczej beton licowy lub elewacyjny) to specjalnie zaprojektowany element betonowy, który jest pozostawiony po „rozdeskowaniu” w jego naturalnej formie.
Ponieważ beton architektoniczny nie jest tynkowany czy osłonięty inną okładziną, a jego powierzchnia jest widoczna, powinien spełniać określone wymagania.

Efekt betonu architektonicznego można uzyskać na wiele sposobów. Opiszę mój sposób który przetestowałem.

Proces planowania rozpocząłem od wybrania końcowego efektu. Warunki brzegowe:

beton architektoniczny nie powinien być realizowany jako dodatkowa, oddzielnie wykonana warstwa
zastosowana technologia powinna zapewnić uzyskanie betonu, którego powierzchnia nie będzie wymagała napraw, szpachlowania lub stosowania innych powłok kryjących
szalunki powinny być wykonane i przygotowane lub wyłożone specjalnymi wkładkami, aby pozwoliło to uzyskać beton o jednolitej fakturze i barwie
faktura powinna być tak dobrana, aby nie można było rozpoznać śladów przerw technologicznych w betonowaniu
otwory technologiczne (np. otwory odpływowe), kotwy i ściągi szalunkowe należy tak rozmieścić, aby ich układ współgrał z zaprojektowaną fakturą betonu architektonicznego tzn. aby ślady po nich tworzyły estetyczny efekt wizualny, aby rozmieszczone one były symetrycznie w stosunku do siatki linii styków elementów szalunków, tak pionowych jak i poziomych

Szalunki to nic innego jak pewnego rodzaju forma w którą wlewa się beton. Szalunki wykonuje się z drewna, specjalnych dźwigarków szalunkowych, form stalowych lub plastikowych. Wybrałem system szalunkowy Peri składający się z rusztu z dźwigarków drewnianych z przymocowaną do nich sklejką szalunkową.
Zastosowałem poszycie ze sklejki sosnowej strukturyzowanej (szczotkowanej). Sklejkę zakupiłem w firmie Eko-sklejka.
Obawiałem się użyć gładkiej sklejki szalunkowej pokrytej żywicą fenolową ponieważ mogły wystąpić na powierzchni duże ilości pęcherzyków powietrza. Widoczny efekt nadmiernej ilości pęcherzyków jest trudny do naprawienia.
Wybór sklejki był dobrym rozwiązaniem osiągnięty efekt na budowie był zbliżony do wzornika producenta. Uzyskaną strukturę betonu przedstawia fot. 1

Na co zwrócić uwagę aby uzyskać zadawalający efekt:

Uwaga na długi czas zalewania betonu – dostawy betonu z wytwórni powinny dotrzeć na budowę bez opóźnień i przerw pomiędzy poszczególnymi betonowozami, przerwy w betonowaniu będą widoczne powierzchni betonu co nie jest wskazane, dlatego nie powinny trwać dłużej niż 15-30 minut.
Jednorodna konsystencja stabilna jakość – beton musi być jednorodny, oznacza to że należy zastosować beton o tej samej klasie i konsystencji. Podczas zamawiania betonu w wytwórni należy przekazać taką informację.
Otulina minimalna – sprawdzić czy jest odpowiednia otulina zbrojenia, czyli tak zamocować pręty zbrojeniowe i szalunki aby dystans w żadnym miejscu nie był mniejszy niż 25 mm.
Szczelność szalunku – wykonawca powinien uszczelnić szalunki w taki sposób aby nie doszło do wycieku betonu oraz mleczka cementowego. Uszczelnienie pomiędzy poszczególnymi płytami szalunków wykonuje się silikonem. W miejscu przeprowadzenia przez betonowany element prętów usztywniających formę należy zastosować rurki dystansowe szczelnie połączone z szalunkiem.
Czystość deskowania – bezpośrednio przed betonowaniem sprawdzić czystość szalunku, wszelkie zabrudzenia (np. błotem) oraz rdzawe zacieki będą widoczne na powierzchni betonu.
Mocowanie sklejki do dźwigarów od strony deskowania (elementy śruby, gwoździe) – aby łebki gwoździ czy wkrętów nie były widoczne na powierzchni betonu należy przymocować sklejkę do konstrukcji szalunku od strony zewnętrznej.

Zastosowanie sklejki strukturyzowanej daje ciekawy odcisk drewna na betonie, ale można zastosować również maty szalunkowe zamocowane do szalunku. W ten sposób osiągniesz wiele rodzajów odcisku na powierzchni betonu.

Maty szalunkowe można kupić w firmie ARS-3 lub Forbuild. Na stronie pobierzesz katalog mat szalunkowych.

Cena sklejki strukturyzowanej wynosi około 67 zł/m2. Zwykła sklejka szalunkowa topolowa kosztuje w granicach 40 zł/m2. Jeżeli zastosujesz sklejkę strukturyzowaną zamiast zwykłej szalunkowej, zapłacisz więcej o 27zł/m2 – w zamian uzyskasz ciekawy odcisk betonu. Oczywiście musisz zaplanować wyższe koszty robocizny o około 30-40%, co oznacza wzrost kosztu robocizny 20 zł/m2.
Przyjmując powyższe założenia, ściana z betonu architektonicznego będzie droższa o około 50 zł/m2 w porównaniu do podobnej ściany żelbetowej, którą jeszcze trzeba otynkować, czyli ostatecznie różnica będzie mniejsza.
Alternatywnym sposobem jest zastosowanie mat szalunkowych, których koszt wynosi około 130 zł/m2. Dolicz koszt montażu mat na poziomie 10zł/m2. Ostatecznie zapłacisz za odcisk betonu około 140 zł/m2 więcej od zwykłej ściany. Maty możesz wykorzystać dwa razy, tym samym zmniejszysz koszt wykonania.
Podsumowanie

BETON – zaplanuj gdzie zamówisz beton, poinformuj betoniarnię, że zależy ci na uzyskaniu betonu architektonicznego, zażądaj betonu o jednorodnej klasie i konsystencji, zamów betonowozy tak aby przerwa pomiędzy kolejnymi dostawami nie przekraczała 30 minut.

SZALUNKI – zastanów się jaki efekt końcowy chcesz uzyskać, wybierz odpowiednią okładzinę szalunku aby uzyskać efekt końcowy, możesz zastosować sklejkę strukturyzowaną, silikonowe formy nakładane na szalunek, listwy drewniane lub inne.

WYKONANIE – poinformuj wykonawcę robót o betonie architektonicznym przed podpisaniem umowy, beton architektoniczny jest trudniejszy do wykonania dlatego wykonawca może żądać wyższego wynagrodzenia, wytłumacz wykonawcy jaki efekt chcesz uzyskać, przed betonowaniem sprawdź czy szalunki są uszczelnione silikonem oraz czy pręty zbrojeniowe są odsunięte od szalunku o 25 mm, dobrą praktyką jest wykonanie powierzchni próbnej przed wykonywaniem właściwego elementu (np. przy okazji betonowania fundamentu zastosuj na niewielkim odcinku formę jaką będziesz stosował i sprawdź jaki jest efekt po rozszalowaniu).

Zalety betonu architektonicznego

naturalny, ciekawy, ponadczasowy efekt wizualny
ładnie się starzeje
odporny na warunki atmosferyczne przy zastosowaniu niedrogich powłok hydrofobizujących
mniejszy koszt wykonania ściany z betonu architektonicznego od ściany murowanej z okładziną imitującą beton czy kamień

Wady betonu architektonicznego